همه چیز در مورد امر به معروف و نهی از منکر
احکام امر به معروف و نهی از منکر
معروف و منکر که دو مفهوم متقابلند، در لغت به معنای شناخته شده و ناشناخته می باشند؛ و در اصطلاح کارهایی که نیکی یا زشتی آن ها توسط عقل یا شرع، شناخته شده باشند، به ترتیب معروف و منکر نامیده می شوند.
به کارگیری لفظ معروف و منکر در امور مربوط به بایدها و نبایدهای دین، بدین لحاظ است که فطرت پاک انسانی با کارهای معروف آشنا و مأنوس و با زشتی ها و امور ناپسند، بیگانه و نامأنوس است.
بنابراین معروف ومنکر قلمرو وسیعی دارد و در محدوده عبادات یا یک سری از گناهان کبیره نمی گنجند. معروف شامل امور اعتقادی، اخلاقی، عبادی، حقوقی، اقتصادی، نظامی (همانند مرزداری و پیکار در راه خدا) سیاسی (مثل حضور در صحنه های انقلاب اسلامی و حفظ دستاوردهای آن) و امور فرهنگی می شود و منکر نیز شامل منکرات اعتقادی، عبادی، اخلاقی، اقتصادی (مانند کم فروشی و احتکار)، سیاسی (همانند جاسوسی و کمک به ضدانقلاب)، نظامی (نظیر فرار از جبهه و جنگ، عدم رعایت سلسله مراتب فرماندهی) و... می شود در مجموع می توان از معروف و منکر، به ارزش ها و ضد ارزش ها تعبیر نمود.
اقسام امر به معروف و نهی از منکر :
امر به معروف و نهی از منکر به دو قسم واجب و مستحب تقسیم می شود که عبارتند از:
1. آنچه انجام آن از نظر عقل یا شرع لازم و واجب و یا ارتکابش از نظر آن دو،2. زشت و قبیح باشد،3. امر و نهی در موردشان واجب می گردد.
4. هر کاری که انجامش از نظر عقل یا شرع خوب و مستحب یا ارتکابش از دیدگاه آن دو،5. پسندیده نیست،6. امر و نهیش مستحب است.
گفتنی است امر به معروف و نهی از منکر از واجبات توصلی است یعنی قصد قربت در آن شرط نیست؛ هر چند با داشتن قصد قربت از پاداش الهی نیز برخوردار خواهد شد.
شرایط وجوب امربه معروف و نهی ازمنکر
1. باید امر به معروف و نهی از منکر کننده بداند آنچه مکلف ترک نموده،2. واجب و یا آنچه مرتکب گردیده از منکرات است و بر کسی که چنین علم و آگاهی از کار دیگری ندارد،3. واجب نیست.
4. باید آمر یا ناهی احتمال تأثیر دهد پس اگر مطمئن باشد که امر و نهیش مؤثر واقع نمی شود،5. امر و نهی بر وی واجب نیست.
6. لازم است امر و نهی کننده بداند که شخص بر گناهش باقی است پس اگر دانست که وی گناهش را ترک نموده و آن را تکرار نخواهد کرد،7. امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب نیست.
8. برخورد با گنهکار ضرر و مفسده ای برای امرونهی کننده یا خویشان و برادران دینی اش نداشته باشد؛ مگر معروف و منکر از اموری باشند که شارع مقدس اهتمام ویژه ای نسبت به آن ها دارد؛ مانند حفظ اسلام و شعائر آن و امنیت جان و ناموس مسلمانان،9. بنابراین اگر شعائر اسلامی یا جان عده ای از مسلمانان در معرض خطر و نابودی شد،10. باید اصل اهم و مهم مورد توجه قرار گیرد و صرف ضرردیدن موجب سقوط وظیفه نمی شود. مراتب امر به معروف و نهی از منکر
صاحب جواهر از فقهای شیعه در این باره می نویسد:
آری، از بزرگ ترین افراد امربه معروف و نهی ازمنکر و والاترین و مؤثرترین آن ها، خصوصاً نسبت به زعیمان دینی این است که جامه کار نیک بپوشند و در کارهای خیر از واجب و مستحب پیشقدم باشند و جامه زشت کاری را از اندام خود دور کنند و نفس خویش را به اخلاق عالی تکمیل و از اخلاق زشت پاک سازند که این خود سبب مؤثر و کاملی است تا مردم، به معروف گرایش پیدا کرده و از منکر دوری گزینند... .
در فقه اسلامی سه مرحله برای این وظیفه مهم در نظر گرفته شده است. هر مرحله نیز خود دارای مراتب و درجاتی است و در صورت مؤثر بودن یک مرحله یا یک مرتبه، اقدام به مرحله یا مرتبه بعدی جایز نیست. آن سه مرحله عبارتند از:
· اظهار تنفر قلبی: امرونهی کننده ناراحتی قلبی خود را از منکر واقع شده آشکار کند و به طرف بفهماند که منظورش از این کار،· این است که وی معروف را انجام داده و یا منکر را ترک نماید. برای این کار چند درجه است از قبیل روی هم فشردن پلک های چشم و روی ترش کردن،· روگرداندن،· پشت کردن،· ترک رفت و آمد و امثال این ها.
گفتنی است تنفر قلبی از گناه لازمه ایمان بوده و بر همگان واجب عینی است، گرچه توان هیچ گونه امر به معروف و نهی از منکر نداشته باشند و آنچه به عنوان امر به معروف و نهی از منکر باید انجام گیرد، اظهار تنفر قلبی از گناه است.
· امر و نهی گفتاری " : امام خمینی قدس سره الشریف " در این زمینه می نویسد: اگر بداند که از مرتبه اول امربه معروف و نهی ازمنکر نتیجه نمی گیرد،· واجب است از مرتبه دوم استفاده کند،· در صورتی که احتمال تأثیر بدهد و اگر احتمال دهد که با موعظه و زبان نرم،· نتیجه حاصل می شود،· نباید به مراحل بعدی تجاوز نماید. اگر بداند که مرحله قلبی اثر ندارد و بایستی با لحن آمرانه امر و نهی کند،· باید همین کار را بکند در عین حال باید درجات تندی در گفتار را رعایت نماید.
· استفاده از زور و قدرت: اگر دو مرحله قبلی کارآیی نداشته باشند؛ باید از زور و قدرت استفاده گردد،· بدین معنا که با اِعمال فشار جلوی انجام گناهان گرفته شود و بین شخص و گناه مورد نظرش فاصله ایجاد گردد. در این مرحله نیز باید از مراتب سبک تر شروع کرد؛ اما در فرضی که بازداری از گناه متوقف بر کتک کاری و ایجاد جراحت و امثال آن باشد،· باید با اذن فقیه جامع الشرایط انجام گیرد و در شرایط فعلی که نهادهای قانونی جمهوری اسلامی شکل گرفته،· چنین کاری باید با اجازه نهادهای مربوط باشد.
گفتنی است آنجا که از فرد کاری ساخته نیست، باید امربه معروف و نهی ازمنکر به شکل جمعی و گروهی انجام گیرد. همچنین از تدابیر عملی نباید غفلت کرد یعنی باید دید چه طرح و رفتاری، مردم را نسبت به کار نیک تشویق می کند و یا از کار زشت باز می دارد و این به معنای دخالت دادن عقل و منطق، در اجرای قانون امربه معروف و نهی ازمنکر است؛ چرا که اسلام در شیوه های اجرایی این اصل مهم، آن را به عقل و تدبیر انسان وانهاده است تا از هر راه ممکن و مفید، ریشه منکرات را از جامعه برکند. برخلاف واجبات عبادی همانند نماز که شکل انجام آن نیز باید با تعبد به دستور شرع صورت پذیرد.
سوالاتی در مورد امر به معروف1- معروف چیست؟
جواب- معروف چیزی است که اسلام آن را واجب کرده، مانند نماز و روزه و یا آن را مستحب دانسته، مانند صدقه دادن و اطعام کردن.
2- منکر چیست؟
منکر چیزی است که اسلام آن را حرام کرد، مانند شراب، زنا و ربا و یا آن را مکروه دانسته است مانند رفتن در مجالس بیکاره ها و خوردن در حال سیری.
3- امر به معروف نسبت به مستحبات چه حکمی دارد؟
مستحب است.
4- نهی از منکر نسبت به محرمات چه حکمی دارد؟
واجب است.
5- نهی از منکر نسبت به مکروهات چه حکمی دارد؟
مستحب است.
6- امر به معروف و نهی از منکر چند شرط دارد؟
الف - شخص آمر به معروف و ناهی از منکر، معروف و منکر را بشناسد.
ب - احتمال تاثیر بدهد. پس چنانچه بداند اگر شخص را امر به معروف کند، به گفته او عمل نخواهد کرد، واجب نیست.
ج - شخص مرتکب منکر یا تارک معروف اصرار بر عمل خود داشته باشد. پس اگر شخص منکری را انجام داده اند ولی پشیمان شده است و بنا دارد آن را ترک کند، نهی او از منکر واجب نیست.
د - بر اثر امر به معروف یا نهی از منکر، ضرری به انسان نرسد.
7- امر به معروف و نهی از منکر از کدام قسم از واجبات است؟
از واجبات کفایی است. اگر بعضی آن را انجام دهند، از دیگران ساقط می شود و چنانچه هیچ کس انجام ندهد، همه گناه کرده اند.
8- اگر شخصی امر به معروف کند ولی گفته او تاثیر نکند، اما شخص دیگری، احتمال بدهد که گفته اش تاثیر می کند، امر به معروف نسبت به او چه حکمی پیدا می کند؟
امر به معروف بر او واجب است هر چند بر دیگری واجب نباشد.
9- معنای احتمال تاثیر چیست؟
یعنی انسان احتمال بدهد که مثلا یکی از ده نفری را که نهی از منکر می کند، تحت تاثیر گفته او قرار گرفته و عمل منکر را ترک می کند. هر چند بداند تنها گفته او موثر نبوده، بکله جزو تاثیر کنندگان می باشد.
10- در صورتی که اسلام در خطر باشد، امر به معروف و نهی از منکر چه حکمی پیدا می کند؟
امر به معروف بر همه واجب است. به این معنی که باید اسلام را از خطر نجات دهند. هر چند که مرز جانی داشته یا موجب هلاک گردد.
11- از جمله اقسام امر به معروف چه مواردی است؟
یکی از اقسام امر به معروف، امر به عمل نمودن به کلیه احکام اسلام است. مانند قوانین تجارت، زراعت، رهن، وقف، امور زناشویی، طلاق، قضاوت، شهادت، احکام ارث، قصاص، دیات و غیر آن و همچنین امر به پیاده کردن آزادی های اسلامی، اخوت اسلامی و امت واحدۀ اسلامی لازم می باشد.
12- از جمله اقسام نهی از منکر چه مواردی است؟
یکی از اقسام نهی از منکر، نهی از عمل کردن به قوانین غرب و شرق است. مانند قوانینی که امروزه در کشورهای اسلامی حکم فرما است. همچون جلوگیری از آزادی های مشروع مردم، بیگانه خواندن مسلمانان، استبداد در جامعه، تصرف و مصادره اموال دیگران، مالیات ها، تجسس به مردم و مرزهای جغرافیایی بین کشورهای اسلامی.
مراتب امر ونهی :
13- امر به معروف و نهی از منکر چه مراتبی دارد؟
امر به معروف ونهی از منکر، سه مرتبه دارد:
الف - انسان فقط اظهار نفرت کند. مانند این که صورت را ترش نماید یا از تارک واجبات اجتناب نماید و یا مانند آن.
ب - انسان با زبان انکار کند و با وعظ و ارشاد، نفرت خود را آشکار نماید.
ج - عملا انکار کند. مثلا مرتکب حرام را بزند.
14- آیا این مراتب سه گانه مذکور، نیز درجاتی دارد؟
هر یک از این سه مرتبه، درجاتی دارد که انسان باید در ابتدا، خفیف تر از همه را اختیار کند و اگر فایده ببخشید به مرتبه بالاتر رود.
15- انکار عمل در چه صورتی جایز است؟
ج- در صورتی جایز است که به حد جرح و کشتن نرسد و گرنه اجازه حاکم شرع لازم است.
چند مساله :
16- اگر مرتکب منکر، معذور باشد، آیا نهی او واجب است؟
اگر مرتکب منکر معذور باشد، مثلا مظلومی، غیبت ظالم اش را می کند، نهی او واجب نیست. زیرا این فعل در این حال منکر نمی باشد.
17- هر گاه مرتکب منکر جاهل یا غافل باشد چه تکلیفی داریم؟
چنانچه انسان بداند شارع مقدس به هیچ وجه نمی خواهد آن منکر واقع شود، نهی او از باب ارشاد جاهل و تنبیه غافل واجب است. ولی اگر چنین نباشد، نهی او واجب نیست.
18- آیا امر به معروف و نهی از منکر، فقط بر اهل علم واجب است؟
فقط بر اهل علم واجب نیست. بلکه همه مسلمانان موظف اند که به معروف، امر کرده و از منکر نهی نمایند.
19- هر گاه بعضی بتوانند امر به معروف کنند و دیگران نتوانند، تکلیف چیست؟
هرگاه بتواند امر به معروف کند ولی ملت نتواند. در این صورت فقط بر کسانی که می توانند امر به معروف کنند، واجب خواهد بود.
20- هرگاه عملی به عقیده کسی که آن را انجام می دهد، جایز و نزد دیگری حرام می باشد، تکلیف چه می شود؟
امر یا نهی او واجب نخواهد بود، در صورتی که عقیده فاعل آن، بر مبنای شرعی باشد.
نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه و تعهدی که باید در پذیرش مسؤولیت های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می کند که او ناظر و مراقب همه اموری باشد که پیرامون وی اتفاق می افتد. این مطلب در فقه اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده و از مهم ترین مبانی تفکر سیاسی یک مسلمان به شمار می رود؛ چنان که از مهم ترین فرایضی است که وجوب کفایی آن ضروری دین شناخته شده و ضامن بقای اسلام است.
قرآن کریم در بیان صفات ممتاز مؤمنان می فرماید:
(( وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُطِیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ )) ( توبه؛71)
مردان و زنان با ایمان ولی (و یار و یاور) یکدیگرند، امربه معروف و نهی ازمنکر می کنند، نماز را برپا می دارند و زکات را می پردازند و خدا و رسولش را اطاعت می کنند.
به موجب این آیه، افراد مؤمن به سرنوشت یکدیگر علاقمند بوده و به منزله یک پیکر می باشند. پیوند سرنوشت ها موجب می شود که تخلف و انحراف یک فرد، در کل جامعه تأثیر بگذارد؛ چنان که یک بیماری واگیر در صورتی که معالجه نگردد، از فرد به جامعه سرایت نموده و سلامت آن را به خطر می اندازد.
پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ در این زمینه می فرماید:یک انسان گنهکار در میان مردم، همانند فرد ناآگاهی است که با گروهی سوار کشتی شده و آن گاه که کشتی در وسط دریا قرار می گیرد، تبری برداشته و به سوراخ نمودن جایگاه خود می پردازد، هر کسی به او اعتراض می کند او در پاسخ می گوید: من در سهم خودم تصرف می کنم؛ به یقین این یک حرف احمقانه است. اگر دیگران او را از این عمل خطرناک باز ندارند، طولی نمی کشد که همگی غرق می شوند. نتیجه امر به معروف و نهی از منکر
نتیجه این که امر به معروف و نهی از منکر همچون خون در پیکره دین جریان دارد و ضامن حیات اسلام است. خیزش و قیام مصلحان در جامعه اسلامی نیز، بازتابی از عمل به این فریضه می باشد و اگر مصلحان بزرگی همچون امام حسین ـ علیه السلام ـ نمی بودند، ارزش های انسانی و الهی از بین رفته و اسلام قرن ها پیش توسط تبهکاران دفن شده بود، انقلاب اسلامی ایران، خود یکی از ثمرات و نتایج با ارزش این اصل در جنبه های سیاسی و حکومتی است که توسط مصلح بزرگ، امام خمینی(رحمة الله علیه) رهبری شده و به پیروزی رسید و هم اکنون به زعامت رهبر معظم انقلاب اسلامی به راه خود ادامه می دهد. بزرگترین امر به معروف تاریخ :
مردی به حضور امام باقر علیه السلام رسید و عرض کرد:« شما اهل بیت رحمت هستید. خداوند رحمت را مخصوص شما قرار داده است.
امام علیه السلام فرمود:« همین گونه است. خدا را سپاس که ما هیچ کس را به گمراهی نمی‌افکنیم و از راه هدایت خارج نمی‌کنیم. دنیا به پایان نخواهد رسید تا این که خداوند، مردی از ما اهل بیت را برانگیزد که به کتاب خدا عمل می‌کند و از همه‌ی امور منکر نهی می‌نماید.امر به معروف و نهی از منکر؛ کارسازترین تعامل اجتماعی
1- نامگذاری هفته اول ماه محرم‌الحرام به عنوان هفته امر به معروف و نهی از منکر، یک نامگذاری با مسما و دارای آثار ماندگاری در عرصه اجتماعی است. چرا که این اقدام فی‌الواقع از این حقیقت ناشی می‌شود که در تفکر شیعی، قیام عاشورا و نهضت خونین حسینی با دو فریضه امر به معروف و نهی از منکر به گونه‌ای عجین شده که هرکدام دیگری را در اذهان تداعی می‌کنند. امر به معروف و نهی از منکر روش پیامبران و شیوه صالحان و فریضه بزرگ الهی است که سایر فرایض به وسیله آن به پا داشته می‌شود و در پرتو آن راهها امن، کسب‌ها حلال، حقوق افراد تامین و زمین‌ها آباد می‌گردد، از دشمنان انتقام گرفته می‌شود و کارها در مسیر صحیح قرار می‌گیرد. هدف خلقت، رسیدن به کمال در سایه سار عبودیت و عروج از نردبان معرفت در راستای لقای خالق هستی است، اما این طی طریق بدان معنا نیست که خداوند سبحان رفع موانع و هموار ساختن راه بندگان به سوی او را وظیفه سالکان طریق حق برنشمارد.
۲ - امر به معروف و نهی از منکر از زاویه دیگر ارزشمندی خود را به ظهور می‌رساند، آنجا که وجوب، دیگر شرایط خاص خود را داراست، بلوغ، استطاعت، نصاب، توانایی؛ اما امر به معروف و نهی از منکر نه محصور در مکانی خاص است و نه در زمان خاص و در اجرای آن سن و استطاعت شرط نیست. نه فقر، نه سن، نه مریضی، هیچ‌یک او را به تعطیلی نمی‌کشاند و قضا شدنی نیست. شاید اهمیت امر به معروف و نهی از منکر بدان جهت است که منکر هر روز در هیئت و شکلی خاص با لباس نو، در کلام و سخنی بدیع جلوه می‌کند.
تاکید به امر به معروف بر این اساس است که منکری، معروف جلوه می‌کند. تاکید به امر به معروف بر این اساس است که منکری معروف جلوه نکند. از این‌رو امر به معروف، تکرار نیست، دور نگه داشتن معروف از هرگونه تحریف و تصحیف است.
معروف و منکر هریک نسبت به مخاطب خود درجات و شدت و ضعف دارد همانگونه که معروف به انواع فردی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و اقتصادی تقسیم می‌شود، منکر نیز به فردی، اجتماعی و... تقسیم‌شدنی است.
۳ - بی‌شک کارآمدی هر نهاد اجتماعی و هر نهاد دینی به این مسئله منوط است که به نهادی قانونمند تبدیل شود. بحث قانون در مورد امر به معروف و نهی از منکر اولین سابقه‌اش به بعد از انقلاب اسلامی هنگام تدوین قانون اساسی برمی‌گردد. اصل هشتم قانون اساسی نهاد جدیدی تاسیس کرد که در تاریخ کشور در بعد قانونگذاری بی‌سابقه است.
این اصل مقرر کرد که «در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منکر وظیفه‌ای است همگانی و متقابل بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت.» تعیین کیفیت امر به معروف و نهی از منکر در این اصل یعنی اینکه سازمان و نهادی متکفل این دو فریضه بشود. در بین قوانین موجود در کشور جز این اصل قانون اساسی هیچ بحث تصریح‌شده‌ای راجع به نهاد متولی این دو فریضه وجود ندارد که لازم است برای آن چاره‌اندیشی شود.
۴ - در نهضت امام حسین (ع) و قیام عاشورا عوامل متعددی دخالت داشته است که مهمترین آنها اقامه دو فریضه امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد. یعنی اگر مردم کوفه امام حسین (ع) را به کوفه دعوت نمی‌کردند و بایزید بر بیعت امام با خود اصرار نمی‌کردند، باز امام حسین (ع) نهضت و قیام خود را دنبال می‌کرد. امام حسین (ع) برای اجرای امر به معروف و نهی از منکر قیام کرد. این نص کلام خود امام است: «این ما خرجت اشرا و لا بطلا و لا مفسدا و لا ظالما انما خرجت بطلب الاصلاح فی امه جدی اریدان امر به بالمعروف وانهی عن المنکر و اسیر بسیره جدی و ابی علی بن ابی طالب علیه‌السلام» (مقتل خوارزمی- ۱۸۸/۱.) امام حسین (ع) یک شخص مصلح بود، روح اصلاح و امر به معروف و نهی از منکر تا لحظه آخر در وجود ایشان متجلی بود. به قول خودش امر به معروف و نهی از منکر جزء خون و حیاتش شده بود و امکان نداشت از حسین (ع) جدا شود. بنابراین عنصر امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک اصل مستقل و یک عامل اساسی در نهضت امام حسین (ع) مطرح می‌باشد.
برای درک بهتر هدف امام حسین (ع) در اجرا و احیای عنصر امر به معروف و نهی از منکر باید به شرایط و اوضاع واحوال آن دوران اشاره شود. شرایط با توجه به سخن امام حسین (ع) در اصلاح امت جدش به نظر می‌رسد که به گونه‌ای جامعه از اسلام راستین فاصله گرفته بود که صرفا از اسلام جز نام چیز دیگری باقی نمانده بود. حکومت معاویه و یزید یک حکومت جابرانه و ستمگر بود. خشونت در آن به حد اعلی رسیده بود و لحن علی (ع) بر روی منابر به عنوان یک عمل عبادی محسوب می‌شد... آری!
در این شرایط بود که امام حسین (ع) ندا در می‌دهد که اگر دین اسلام و دین جدم به جز با کشته‌شدن من برپا نمی‌ماند پس ای شمشیرها مرا دریابید. در حالی که رواج بیش از حد منکرات در عهد خلافت امویان، احیای سنن و ارزش‌های جاهلی، مهجور ماندن اسلام و در یک کلام استحاله دین رسول‌الله (ص) به دست خاندان اموی عامل زمینه‌ساز شکل‌گیری نهضت عاشورا بود، امام حسین(ع) با هدف وانگیزه اصلاح امت و امر به معروف و نهی از منکر و زنده نگه‌داشتن و پاسداری از سیره رسول‌الله برای مقابله با ستم و استبداد یزید بپا خاست.
براین اساس ماهیت نهضت عاشورا احیای اسلام و خط‌مشی امام‌حسین(ع) برای تحقق دین واصلاح است، شهادت بود. چرا که خون امام حسین(ع) و یارانش استمرار و تداوم و بقای اسلام را موجب گردید. آثار انقلاب بزرگ امام حسین(ع) فقط محدود به زمین کربلا و مختص به روز عاشورا نشد بلکه اسوه و الگویی برای تمام حرکت‌های حق‌طلبانه در تمام اعصار و برای تمام نسل‌ها گردید و به عنوان میزان، عذر و بهانه را از همه ساقط نمود. امام حسین(ع) نه فقط قیام کرد بلکه چگونه رفتن و زیستن را نیز آموخت، نهضت مردم انقلابی و مسلمان ایران نیز در شرایطی آغاز شد که زمینه‌های تزلزل در ساختار نظام سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم گردیده بود.
۵ - حرکت سید الشهدا یک اقدام کاملا سیاسی بود که حضرت(ع) شرعا خود را مکلف به آن می‌دانست. هدف نهایی وفلسفه وجود این قیام، تلاش برای تشکیل حکومت اسلامی بود و فهم این فلسفه و درک علل قیام، دور از دسترس و خارج از توان ما نیست. این حرکت، یک اقدام کاملا انتخابی و به تشخیص خود امام(ره) بود و عملا راه برای سازش با دشمن نیز برای او باز بود. سید الشهدا(ع) در هر حال خود را پیروزی می‌دانست چرا که ملاک پیروزی، انجام تکلیف، مبارزه با ظلم و تلاش برای برپایی حکومت عدل بود.
۶ - به دلیل عدم شناخت معروفها و منکرها در جامعه، مثلا تا وقتی از امر به معروف و نهی از منکر سخن به میان می‌آید، بیشتر ذهن‌ها فقط به سمت این منکر می‌رود که باید نسبت به افرادی که شئون اسلامی را در اماکن عمومی رعایت نمی‌کنند واکنش تند نشان داد!!
واقعیت این است که باید افکار عمومی و جامعه دینی و اخلاقی‌مان را نسبت به تمام مظاهر معروف و منکر آشنا سازیم و حقیقت و حکمت این دو فریضه الهی را به نحوی موثر به همگان آموزش دهیم. در این بین ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر مهمترین کارکردش باید حول این مسئله متمرکز شود که به نسل‌های جوان و سایر مومنین و مومنات تفهیم نماید که سیمای فریضه امر به معروف و نهی از منکر چیزی جز تعهد و علاقه اشخاص به سلامتی جامعه نیست. بدیهی است که هدف والای سلامتی جامعه تحقق نمی‌یابد مگر با اقدام فایده‌مند، سنجیده، منطقی و منطبق با حقایق شریعت اسلام.
فریضه امر به معروف و نهی از منکر نه به دنبال خشونت‌ورزی است و نه خواهان تذکری است که موجب رنجش خاطر و کینه‌ورزی اشخاص نسبت به یکدیگر شود. امر به معروف و نهی از منکر نشانه عشق انسان به همنوع است. واضح است که عشق، خشونت و زد و خورد و ضرب و جرح و... دایر نمی‌تابد. بنابراین همه موظفند حقیقت شرعی و مطلوب این دو زمینه را با فرهنگسازی و جریان سازی به جامعه منتقل کنند. واقعیت آن است که امر به معروف سبب دلگرمی و تقویت افرادکم اراده می‌شود و در برابر نهی از منکر جبران کننده کمبود تقوای برخی از افراد جامعه است. امر به معروف حافظ مرزها و حقوق افراد است و نشانه غیر دینی، احساس مسئولیت و مشکلات مردم را مشکلات خویش دانستن است.
امر به معروف و نهی از منکر نوعی قرنطینه، روحی در برابر عیب‌ها و گناهان سرایت کننده است. امر به معروف و نهی از منکر نوعی انضباط اجتماعی است یعنی محدود به تمایلات اشخاص در برابر مصالح جامعه، با منکراتی چون غیبت کردن تا دروغ‌پردازی و بدرفتاری با دیگران که همگی جزو منکرات بسیار مذموم هستند گرفته تا سوءظن به دیگران و پارتی بازی و گرانفروشی و ... باید مبارزه کرد. همه ما موظفیم که در مقابل چنین منکراتی با رعایت اصول، وارد عمل شویم.
۷- هرچند امر به معروف و نهی از منکر به عنوان هفتمین و هشتمین فرع از فروع دین مطرح شده است، اما وقتی به روایات مراجعه می‌کنیم، میزان وسیع روایت‌های اهل بیت پیرامون آثار آن، ما را به شگفتی وا می‌دارد گویی امر به معروف و نهی از منکر نسبت به واجبات دیگر، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد.
حقیقت نیز همین است و این دو فریضه به دلیل نوع کارکرد و تاثیرات شگرفی که از خود بر جای می‌گذارند، از مقام ممتازی نسبت به دیگر فرایض بر خوردارند و از این رو امر مومنان علی(ع) از آن به عنوان «افضل الاسال» یاد می‌کنند. فریضه امر به معروف و نهی از منکر در واقع راهکاری برای تضمین اجرای قوانین و فرایض است لذا پیامبر اکرم که قوانین واحکام جدیدی برای بشر آورد، در کنار آن موظف به امر به معروف و نهی از منکر شد و در برابر کسانی که در پی تخلف از این
قوانین یا تحریف آن بر می‌آمدند، با ابزار امر و نهی ظاهر شد.
همین‌طور معصومان تمام همت خود را صرف اجرای این دو کرده‌اند. بنا به تعبیر ائمه معصومین(ع) هدف اصلی از اجرای امر به معروف و نهی از منکر برپایی واجبات است که در سایه دعوت به اسلام با کمک برگرداندن حقوق از دست رفته و... ممکن می‌شود. انتظار می‌رود در هفته احیای امر به معروف ونهی از منکر و به برکت و حرمت ایام ماه محرم الحرام بتوانیم در ریشه‌کنی مظاهر فساد و آسیب‌های اخلاقی اقداماتی موثر به انجام رسانیم.
آداب امر به معروف و نهى از منكر
مقصود از آداب، آن چيزهايى است كه رعايت آنها در حصول غرض و گرفتن نتيجه، مؤثّر است مانند: لينت و نرمى كلام و اجتناب از درشتى و خشونت و استعمال الفاظ توهين آميز و رعايت نزاكت و خوش خلقى و احترام اشخاص. مگر در مواردى كه گرفتن نتيجه، بى خشونت و درشتى ميسر نباشد.
مقصود از امر به معروف و نهى از منكر انجام يك وظيفه اخلاقى و نوع پرورى است و به اين جهت بايد تا امكان دارد طورى اداى اين وظيفه را نمود كه باعث آزردگى و رنجش خاطر طرف نشود و او را در مقام لجاجت نيندازد.چوكارى برآيدبه لطف وخوشى چهحاجت به كبراست و گردن كشى
خداوند به حضرت موسى و هارون كه براى دعوت فرعون مأمورشان ساخت دستور داد كه او را با كلام ليّن و نرم بخوانند:
(( فَقُوْلا لَهُ قَوْلا لَيِّناً ))از پيغمبر اكرم ـ صلّى الله عليه وآله ـ در بحارالأنوار از كتاب مصباح الشّريعه در ضمن روايتى نقل نموده كه فرمود:
امر كننده به معروف بايد دانا به حلال و حرام باشد و از آنچه راجع به خود اوست فراغت يافته باشد نصيحت كننده مردم باشد. و با آنها مهربانى و مدارا نمايد، با لطف و بيان خوش، آنان را دعوت كند. آگاه به تفاوت اخلاق مردم باشد تا با هر كسى مطابق اخلاق و عادات او رفتار كند. دانا به مكر نفس و مكايد شيطان باشد و در آنچه كه از مردم به او مى رسد از اذيت و ابتلا، صبر نمايد و در مقام مكافات و تلافى برنيايد و از آنها شكايت نكند و آمرانه و حاكمانه امر به معروف ننمايد و از براى خود، با كسى درشتى و خشونت نكند، بلكه با نيت پاك براى خدا امر به معروف كند و از او يارى بخواهد و اگر نافرمانى او را نمودند و جفا بر او روا داشتند، صبر نمايد و اگر از او پذيرفتند از آنها تشكّر كند كار خود را به خدا واگذار كند و عيب خود را ببيند
يكى از آدابى كه رعايت آن بسيار لازم است اين است كه جز در مورد ضرورت عيب كسى را در پيش ديگران نگويد و تا ممكن است عيوب مردم را بپوشاند و آنها را در خلوت به عيبشان آگاه سازد.
يكى ديگر از آداب مهمه اين است كه: امر كننده به معروف، تارك آن و نهى كننده از منكر، عامل به آن نباشد تا سخن او در دلها اثر كند.
در نهج البلاغه از حضرت اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ روايت شده است كه فرمود:من نصب نفسه للنّاس اماماً فعليه ان يبدأ بتعليم نفسه قبل تعليم غيره ولكن تأديبه بسيرته قبل تأديبه بلسانه ومعلّم نفسه ومؤدّبها أحقّ بالاجلال من معلّم النّاس ومؤدّبهم
يعنى: «كسى كه خود را پيشواى مردم قرار دهد بايد پيش از آنكه به تعليم ديگران مشغول شود خود را تعليم دهد، و بايد با رفتار خود به مردم ادب بياموزد، پيش از آنكه با زبان آنها را ادب كند و كسى كه خود را تعليم مى دهد و ادب مى كند سزاوار است به احترام و تجليل از كسى كه تعليم دهنده مردم و ادب آموز ايشان است(( لعن الله الآمرين بالمعروف التّاركين له والنّاهين عن المنكر العاملين به ))
يعنى: «خدا لعنت كند يا لعنت كرده است امركنندگان به معروف را كه ترك آن مى كنند و نهى كنندگان از منكر را كه عمل به آن مى نمايند »
يكى از بزرگترين عوامل موفقيت پيغمبر اكرم ـ صلّى الله عليه وآله ـ به شهادت تاريخ در كار هدايت مردم، ايمان محكم و پايدار آن حضرت به آنچه از طرف خدا بر او وحى مى گرديد بود كه مى فرمود:
اگر آفتاب را در دست راستم و ماه را در دست چپم گذارند كه از دعوتم دست بردارم، نمى پذيرم
در تمام تعاليم اسلامى، خود آن بزرگوار و اهلبيتش پيشقدم بودند و رفتار و اخلاق آن حضرت مردم را شيفته و دلباخته اسلام مى ساخت.
آن كس كه امر به معروف و نهى از منكر مى كند و خود به خلاف گفته خود رفتار مى نمايد، نتيجه مهمّى نخواهد گرفت و زحماتش بيشتر به هدر مى رود.
و از كسانى كه به موعظه و دعوت خود عمل نمى كنند خداوند متعال آنان را مذمّت نموده و مى فرمايد:
(( أَتأْمُرُونَ النّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ اَنْفُسَكُمْ ))
يعنى: «آيا امر مى كنيد مردم را به برّ و نيكى، و خود را فراموش مى نماييد»
با اينكه اين مطالب را بايد كاملا در نظر گرفت، امّا كسى هم حقّ ندارد كه از امر به معروف به اسم اينكه من خود به آن عمل نمى كنم خوددارى نمايد; زيرا امر به معروف تكليفى است كه مستقلا در عهده انسان است و بايد آن را ادا نمايد.
در اخبار رسيده است كه:
(( مرّوا بالمعروف وان لم تعلموا به كلّه ))
و همچنين كسى حقّ ندارد از شنيدن مواعظ و نصايح به اين دليل كه گوينده و واعظ، عمل به گفته خود نمى كند و كردارش را مانند گفتار نساخته، سر بتابد و به اعتراض پردازد، زيرا در پيشگاه شرع و وجدان، اين عذر از او پذيرفته نيست.
آیت الله مقتدایی با استناد به کتاب "نهایه" شیخ طوسی امر به معروف و نهی از منکر را به دو بخش یدی و لسانی تقسیم کرد و اظهار داشت: امر به معروف و نهی از منکر لسانی، دعوت مردم به انجام کارهای نیکو و دوری از کارهای زشت با زبان است اما امر به معروف و نهی از منکر یدی اینگونه است که خود فرد و رفتار و منش او عامل به معروف و نهی از منکر باشد.
وی ادامه داد: از منظر شیخ طوسی امر به معروف و نهی از منکر یدی صحیح ترین نوع امر به معروف و نهی از منکر است که فرد خود عامل به رفتار نیکو باشد و دیگران با نگاه به اعمال او خود کارهای نیک و بد را تشخیص داده و بر مبنای آن عمل کنند.
مدیر حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه مرحوم صاحب جواهر در جلد 21 صفحه 382 کتاب خود، امر به معروف یدی را عالی ترین مرتبه این وظیفه الهی می داند، خاطرنشان کرد: ایشان می گوید که امرکننده به معروف و نهی کننده از منکر باید لباس معروف را بپوشد و لباس منکر را از بدنش درآورد به گونه ای که هرچه به او می نگری منکر در او دیده نشود.
آیت الله مقتدایی تصریح کرد: صاحب جواهر ادامه می دهد که چنین فردی علاوه بر آنچه گفته شد باید خود را به اخلاق کریمه مزین و از اخلاق رذیله دور کند.
وی با تأکید بر اینکه رفتار ائمه جمعه و روحانیون، خود امر به معروف و نهی از منکر است، اذعان داشت: کسی که امر به معروف و نهی از منکر در وجودش متجلی شده است زمانی که در جمع مردم حضور می یابد و به نصحیت و موعظه آنها می پردازد باعث ایجاد اعتماد میان مردم و تحقق وحدت میان امت اسلامی مي شود.
مدیر حوزه علمیه قم به تبیین انتظارات شورای عالی حوزه علمیه قم از ائمه جمعه پرداخت و گفت: شورای عالی حوزه تقویت حوزه های علمیه شهرستان ها را در دستور کار دارد و با این کیفیت که در آینده نزدیک در هر مرکز استانی یک حوزه قوی با امکانات لازم تشکیل شود تا طلاب آن استان پس از گذراندن مراحل مقدماتی در شهرهای خود برای رسیدن به مدارج عالی به حوزه علمیه مرکز استان مراجعه کنند.
وی ادامه داد: برکات این اقدام برای مردم استان های مختلف کشور بی شمار است که از آن جمله می توان به حضور علمای هر استان در محل زندگی خودشان و سر و سامان دادن به امر تبلیغ در آن منطقه اشاره کرد و ائمه جمعه می توانند در راه اندازی چنین حوزه های علمیه ای شورای عالی حوزه را یاری کنند.
آیت الله مقتدایی فراهم کردن شرایط مطلوب حقوقی برای استادان حوزه های علمیه چون اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، طراحی مدارس مجازی و تلاش براي گسترش فعالیت های شورای تازه تأسیس گسترش حوزه های علمیه را از دیگر طرح های شورای عالی حوزه علمیه قم دانست که برای اجرایی شدن نیاز به همکاری ائمه جمعه سراسر کشور دارد.
بیستمین همایش ائمه جمعه سراسر کشور 22 مهر در مصلای تهران آغاز به کار کرد و 24 مهر به کار خود پایان می دهد.
فرهنگ انتظار، وجود حکومت اسلامي مقتدر را ضروري و ضامن اجراي کامل و صحيح احکام اسلامي مي‌داند. با اين مبناي صحيح ديني، حکومت و دولتي منتظر محقق شد. دولتي که بايد اثبات کند که دين داراي برنامه جامعي براي زندگي بشر است که تأمين کننده سعادت وآرامش او خواهد بود و علاوه بر آن مکانيزم‌هايي مانند"امربه معروف ونهي از منکر"دارد که بسيار کارآمد، سازنده و ضامن اجراي اين برنامه است.
کاوشي در مفهوم انتظار
بررسي متون ديني اين نکته را آشکار مي‌کند که انسان منتظر نه تنها بايد به اصلاح خويش بپردازد، بلکه بايد به فکراصلاح جامعه نيز باشد چراکه ارتباط عميقي بين انتظار و امر به معروف و نهي از منکر وجود دارد. اين ارتباط از جند منظر قابل بررسي است:
1- صفات: صفاتي که براي منتظر و تارک امر به معروف و نهي از منکر ذکر شده است، دريک نفر قابل جمع نيست.
2 - آثارامر به معروف ونهي از منکر:براي امربه معروف ونهي از منکرآثاري ذکرشده است که در روايات مربوط به آثار جامعه آرماني مهدوي نيز آمده است.
3 - امر به معروف وتمکن: انسان منتظر، به دنبال اقتدار انسانهاي صالح است. از طرف ديگر قرآن به ما مي‌آموزد که نشانة حکومت کساني که به آنان قدرت داديم آن است که امر به معروف و نهي از منکر مي‌کنند. پس مؤمنين هرگاه قدرت پيدا کنند، چنانکه در حال حاضرتمکن نسبي حاصل شده است، به امر به معروف و نهي از منکر اقدام مي‌کنند.
4- اقتدا به امام زمان (ع):طبق فرمايش پيامبراسلام(ص)، منتظر واقعي کسي است که قبل از قيام حضرت، به او اقتدا مي‌کند. منتظر بايد درصفات صالح و مصلح به مولاي خود اقتدا نمايد؛ هم صالح باشد و هم به فکر اصلاح جامعه باشد.
5- سکوت،مقدمه تسلط اشراروگسترش فساد: منتظر،در انتظار تحقق هدف دولت مهدوي يعني مبارزه با ظالمان و اشرارو خشکاندن ريشه هاي فساددرجامعه است. اين امر محقق نمي‌شود مگر با احياي امر به معروف و نهي از منکر.
6 - امر به معروف موجب تحقيرکفار:طبق بيان حضرت علي (ع)، پشتوانة مؤمنان و وسيلة تحقير کفار، امر به معروف ونهي از منکر است. واين، همان هدفي است که دولت کريمة مهدوي به دنبال آن است و منتظران حضرتش آن را از خداوند متعال مسئلت مي نمايند:"اللهم انا نرغب اليک في دوله کريمه تعز بهاالاسلام واهله، وتذل بها النفاق واهله".
قلمرو امر به معروف ونهي از منکراز لحاظ مفهومي
جامعه ديني منتظردرتمام زمينه هاي فردي، فرهنگي، علمي، اخلاقي، اجتماعي، اقتصادي، نظامي و سياسي بايد به دنبال اصلاح و دستيابي به جامعه آرماني ترسيم شده در فرهنگ مهدويت باشد. چه اينکه قرآن کريم جامعه ايماني را جامعه متعالي توصيف مي‌کند:" انتم الاعلون ان کنتم مؤمنين"اطلاق واژه"علو" برتري در تمامي زمينه ها را مي‌طلبد. يکي از ابزارهاي کارآمد و مهم در جهت اصلاح وترقي مورد نظر فرهنگ انتظار، امر به معروف و نهي از منکر است؛ لذا قلمرو اين دو در يک گستره قابل بررسي است.
قلمرو امر به معروف ونهي از منکر از لحاظ فاعلي :
در دوران انتظار، همة آحاد جامعه نسبت به اين فريضة حياتي مسئوليت دارند؛ اما با توجه به شرايط امر به معروف ونهي از منکر، اين وظيفه از تعدادي افراد ساقط مي‌شود و باتوجه به موضوع آن، تحقق اين واجب الهي نياز به دولت وتشکيلات دارد.بنابراين قلمرو امربه معروف ونهي از منکر به لحاظ اينکه وظيفه فردي است يا دولتي، متفاوت است. براي درک اين معنا بايد به اقسام آن اشاره شود.
1 - تعليم جاهل: تعليم بايدبا روشهاي آموزشي متناسب با سن، استعداد و... باشد.در جامعه اسلامي بايد ارگانهايي باشند که عهده دار تعليم شوند؛زيرا طبيعي است که همه آحاد جامعه توانايي انجام اين کار را ندارند.
2 - تذکر وموعظه:اگر فردي عالما وعامدا، گناهي را مرتکب مي شود، بايد به او تذکر داد واورا موعظه نمود.دولت اسلامي منتظر بايد از اشاعه فحشاء، بي بندوباري ونا امني در سطح جامعه جلوگيري نمايد.
3 - برخوردباتوطئه اجتماعي وتهاجم فرهنگي:گاهي منکراقدامي پيچيده است.دراينجا کاراز عهده يک فر د خارج شده،ونيازمند طراحي وبررسيهاي علمي است. دولت بايد بااقتدار با اين پديده ها مبارزه کند.
قلمرومعروف ومنکردر حيطه رسالت دولت منتظر:
1 - آموزشي وعلمي:ارتقاء سطح علمي وآموزشي جامعه يکي از مهمترين وظايف دولت است. اين وظيفه را دردو سطح داخلي و خارجي مي توان پي‌گيري کرد.
2 - فرهنگي:دولت اسلامي بايد با استفاده از کارشناسان متعهد و عاشق اصلاح و تربيت، به مبارزه با پديده‌هاي شوم فرهنگي دوران ما بپردازد؛ که مفاسد فرهنگي واجتماعي موجب محروميت جامعه از وجود آن خورشيد عالم تاب مي شودودوران غيبت را طولاني‌تر مي‌کند.
3 - خانوادگي:خانواده اولين کانون تربيت است؛ همانگونه که مي‌تواند سرچشمه فساد وتباهي باشد. پس دولت اسلامي بايد باشناسايي منکرات خانوادگي، امر به معروف ونهي از منکر را ازخانواده شروع کند.
4 - اجتماعي: بي تفاوتي وبي مسئوليتي، تفرقه، نفاق ودورويي، ترس وزبوني، دنياطلبي و رياست طلبي، مفاسد اداري و...منکرات اجتماعي هستند که دولت بايد نسبت به اصلاح آنها اقدام جدي به عمل آورد.
5 - اقتصادي: منکراتي مانندرشوه خواري، ربا، احتکار، بي‌توجهي به خمس وزکات، اسراف وتبذير، وابستگي اقتصادي، مشکلات اقتصادي مانع ازدواج، تجمل گرايي و... تعادل جامعه را ازبين مي برد؛ لذا دولت اسلامي بايد نسبت به امر به معروف ونهي از منکر درمسايل اقتصادي غافل نمانده واين منکرات را از جامعه اسلامي حذف کند.
6 - سياسي،نظامي وبين المللي:دولت اسلامي بايدخود وجامعه را از ضعف در برابر دشمن، دوستي با کافران و فرار از جهادبرحذرداشته و فرهنگ جهاد وشهادت رادر جامعه گسترش دهد. جامعه ودولتي که از جهاد وشهادت طلبي فرار مي کنند،منتظر راستين نيستند بلکه لاف زناني هستند که "يقولون بأفواههم ماليس في قلوبهم"
جايگاه امر به معروف و نهي از منكر در توسعه فرهنگي :
فريضه خطير و الهي ( امر به معروف و نهي از منكر ) بر خلاف تصور عامه مردم ، يك وظيفه فرعي معمولي نيست ، بلكه دامنه گسترده آن شامل همه امور بينشي و گرايشي و كوششي مي شود و معروف و منكر در عقيده و افكار و اخلاق و اعمال ، در رابطه با فرد و جامعه مطرح است.
زمينه سازي براي بحث هاي بعدي ايجاب مي كند كه در اينجا به ابعاد دامنه آن توجه كنيم و بدانيم كه معروف و منكر با مراتب و مراحل آن به همه امور انساني مربوط بوده ، و در فكر و خيال و نيات و صفات و اعمال و رفتار ، خوب و بد تصور مي شود از قبيل:
افكار خوب و افكار بد
نيتهاي خوب و نيتهاي بد
عقايد خوب و عقايد بد
صفات خوب و صفات بد
اخلاق خوب و اخلاق بد
كسبهاي خوب و كسبهاي بد
مصارف خوب و مصارف بد
سياستهاي خوب و سياستهاي بد
مبارزه هاي خوب و مبارزه هاي بد.
پس چقدر دقيق و عميق است سخن مولا علي (ع) كه فرمود: و ما اعمال البر كلها و الجهاد في سبيل الله ، عند الامر باالمعروف و النهي عن المنكر الا كنفثه في بحر جي.
همه كارهاي خوب و حتي ، جهاد في سبيل الله ، در كنار امر به معروف و نهي از منكر ، مانند آب دهان در هنگام فوت كردن در مقابل درياست.
و حضرت ابو جعفر امام باقر (ع) فرمود:
( فريضه عظيمه بها تقام الفرائض )
امر به معروف و نهي از منكر ، فريضه و واجب بزرگي است كه بواسطه آن همه واجبات برپا مي شود .
و بر اساس گستردگي دامنه اين فريضه است كه در منابع فقهي ، روايات بسياري ، موارد و مصداقهاي معروف و منكر را بيان مي كند و در كتاب و سائل الشيعه (285 ) حديث در اين موضوع آورده است.زمامدار معروف و همگامي با او :
در بينش و گرايش بسوي معروف ها و منكر ها و موضعگيري در جهت آنها ، اين مطلب نقش تعيين كننده دارد كه بدانيد و به ديگران هم بفهمانيم كه معروف و منكر باهم تضاد دارند و در دو جهت مخالف هم قرار دارند.
در طرف معروف ها زمامدار خداست و همه معروفها منسوب به آن ذات اقدس و جمال مطلق است .
در طرف منكر سردمدار ابليس و جنود اوست و همه منكرات و زشتي ها به او باز مي گردد.
و لذا معارف اسلامي گوياست كه امر به معروف و نهي از منكر دو خلق الهي و دو خوي بندگان خالص اوست.
با انجام امر به معروف و نهي از منكر ، صفات الهي زنده مي شود و روش خدايي ياري مي شود ، و با ترك آن ، راه و روش شيطان زنده مي شود.
قرآن مي فرمايد:
(..... و البته خدا ياري ميكند كساني را كه او را ياري مي كنند زيرا خداوند قدرتمندي است كه مغلوب نمي شود . ياري كنندگان خدا همانهايي هستند كه وقتي به آنها در زمين تمكن و قدرت داديم ، نماز را بر پاي مي دارند و زكوه را اداء مي كنند وامر وبه معروف مي نمايند واز زشتي ها ومنكرات نهي مي كنند...)
و در همين راستا امام صادق (ع) مي فرمايد :
(براستي كه امر به معروف ونهي از منكر دو خلق از اخلاق الهي است پس هر كس اين دو را ياري كند، خدا او را ياري مي كند ، وهر كس اين دو را خوار كند ، خدا خوارش مي كند.) خير خواهان بشريت و برخورد با ناهنجاريها :
يكي از ويژگيهاي انسانهاي شرافتمند و بزرگمنش خير خواهي براي ديگران است، كه در اسلام فوق العاده مورد توجه قرار گرفته و درباره آن سفارش نموده اند .
اسلام دين خيرگرايي و خير خواهي است . چرا كه اسلام به خدا گرايي و همگوني با خدا دعوت مي كند ( وحقيقت عبادت و اطاعت كه مهمترين هدف انبيا بوده ، همين است ).
خدا خير مطلق است و براي همه بندگان نيز خير مي خواهد و بخاطر خير خواهي ، همه پيام آوران را براي راهنمايي انسانها مبعوث فرموده است .
تمام انبياء ( در مقابل مستكبران و ستمگران ) خير خواهان بشر مي باشند. و به تعبير قرآن براي نصيحت و خير خواهي مامور شده اند .
( وقال ياقوم لقد ابلغتكم رساله ربي و نصحت لكم )
( و گفت : اي گروه ، به حقيقت كه پيام پروردگارم را بشما ابلاغ نمودم و برايتان خير خواهي كردم)
انبياء پيروان خود را به خير خواهي براي ديگران امر نمودند. و اسلام نيز به پيروان خود فرمان مي دهد كه براي همه مردم خير خواه باشيد:
( و قولوا للناس حسنا )
براي همه مردم نيكو بگوئيد و نيك بخواهيد.
در معارف متعالي اسلام خير خواهي براي مومنين واجب و ترك آن حرام مسلم است و احاديث بسياري اين دروس را به ما مي آموزد:
امام صادق (ع) فرمود:
( عليكم بالنصح لله في خلقه فلن تلقاء بعمل افضل منه )
برشماست كه براي خدا در ميان خلق خدا خير خواهي كنيد ، هرگز با عملي بهتر از آن خدا را ملاقات نمي كني.
رسول گرامي اسلام (ص) فرمود:
( الدين نصيجه ، قيل : لمن يا رسول الله ؟ قال لله ولرسوله ولائمه الدين ولجماعه المسلمين )
(كل دين خير خواهي است ، گفته شد: براي چه كسي اي رسول خدا ؟ فرمود: براي خدا و رسول او وامامان دين وجامعه مسلمين)
ودر حرمت ترك خير خواهي، رسول اكرم (ص) فرمود:
( من سعي في حاجه لاخيه فم ينصحه فقد خان الله و رسوله )
(كسي كه در رابطه با كار برادري تلاش كندو خير خواهي نكند ، به حقيقت بخدا و رسول او خيانت كرده است)
پس بديهي است كه مسلمانان بر اساس اعتقاد به اسلام ، خير خواه همه انسانها هستند و بلحاظ همين روحيه خير خواهي است كه نسبت به سرنوشت جامعه ونيك وبد وضع آنان بي تفاوت نسيستند ويس تقاوتي در رابطه با انحطاط وتنزل مردم از گناه مي دانند.
اگر بيني كه نابينا به چاه است اگرخاموش بنشيني گناه است
مسلمان نمي تواند آرام بگيرد ، در حاليكه ببيند همكيشان او ، برادران ، وخواهران او ، دارند به چاه نكبت و زشتي ها و پستي ها سقوط مي كنند.
اما بر خلاف اين روحه ، مستكبران و ستمگران و انسانهايي بي تفاوت ، هيچ باكي ندارند كه ساير همنوعان آنان در بدترين منجلابهاي اخلاقي سقوط كنند، اصلاً براي ديگران رنج نمي برند و لذا نشايد كه نام آدمي بر آنان نهادن. و بقول سعدي شيرازي:
توكز محنت ديگران بي غمي نشايد كه نامت نهند آدمي
آري بايد بدانيم و به ديگران هم بفمانيم كه، وظيفه امر به معروف ونهي از منكر ، از روحيه خير خواهي نشات مي گيرد .ومسلمانان به داشتن چنين روحيه بشر دوستانه مي بالند وفخر مي كنند . نه آنكه اداي اين وظيفه دخالت بي مورد دركار ديگران باشد ، همچنانكه شما نسبت به كسي كه دوستش داريد وعلاقمند هستيد ونسبت به او احساس مسئوليت مي نماييد ، تذكر مي دهيد وراهنمايي مي كنيد ، ونسبت به آنكه دوست نداريد بي تفاوتيد.
اسلام بي تفاوتي نسبت به هيچكس را روا نمي دارد ، بخصوص نسبت به مسلمانان ،پيامبر اسلام (ص) مكرر مي فرمود:
(هر كس صبح بر خيزد وبه مسلمانان اهميت ندهد مسلمان نيست)اخلاص ودلسوزي :
آمران به معروف وناهيان از منكر ، درمانگرايي دلسوز هستند كه مي خواهند دردهاي روحي و رواني افراد جامعه خود را درمان كنند وعهده داران اين وظيفه مقدس هيچگونه انگيزه وچشم داشتي از اين خير خواهي ندارند ، جز جلب رضاي خداي متعال واداي وظيفه بندگي ، وهر كس اين روحيه وشايستگي را در خودا يجاد نكند در واقع لايق اين منصب وماموريت كه ادامه راه انبياء است نخواهد بود.
معارف بلند اسلامي به ما مي آموزد كه يكي از شرايط عهده داري اين وظيفه آن است كه مجريان با رفق ومدارا عمل كند و بروز روحيه مدارا وخير خواهي زمينه پذيرش بهتر آنرا فراهم مي كند.
امام صادق (ع) مي فرمايد : كسي امر به معرف ونهي ازمنكر مي كند كه خود به گفته اش عمل كند و در امرو نهي عدالت بورزد و رفق ومدارا را به كار گيرد.
خطرهاي دنياي سه بعدي براي چشم ها
فناوري سه بعدي ساليان نسبتا طولاني است که وارد زندگي روزمره بشر شده است و به جهت تأثير خيره کننده اي که بر مخاطب مي گذارد صنايع مختلفي از جمله توليدات سرگرمي و تفريحي را نيز دست خوش تحولات گسترده کرده است. با اين حال کمتر کسي تاکنون به اين موضوع فکر کرده است که فناوري سه بعدي چه تاثيراتي مي تواند بر چشم و خستگي احتمالي آن داشته باشد. پروفسور مارتين بنکس از دانشگاه کاليفرنيا که تخصص اصلي اش در زمينه چشم و بينايي سنجي است در گفتگو با technology review اطلاعات جالب توجهي در اين زمينه ارائه کرده است.
آيا قطعا مي توان گفت فناوري سه بعدي لطمات جدي اي براي سيستم بينايي و حتي عصبي انسان به همراه دارد؟
پيش از هر قضاوتي در اين زمينه بايد گفت فناوري سه بعدي و کاربردي شدن آن طول عمر چندان زيادي ندارد و از آن جا که هيجان خاصي در خود دارد به سرعت در گوشه گوشه ي زندگي انسان ها و از جمله نمايشگرها و دنياي رايانه وارد مي شود. با اين حال در سال هاي اخير شکايات زيادي از افراد مختلف دريافت کرده ايم مبني بر اين که در مقايسه با گذشته دچار ناراحتي هاي عصبي، سر درد ها و حتي خستگي بي سابقه چشمان خود مي شوند. اين دسته از افراد عمدتا کساني هستند که روزانه دقايق و ساعاتي را صرف مشاهده ي تصاوير سه بعدي مي کنند. آن ها خود را با بازي ها و فيلم هاي سه بعدي سرگرم مي کنند. از اين رو به نظر مي رسد ارتباط مستقيمي ميان اين دو مقوله وجود داشته باشد. تحقيقات هنوز در مراحل ابتدايي خود قرار دارند و هنوز نمي توان با قاطعيت در اين زمينه صحبت کرد.
در صورتي که اين فناوري تبعات منفي احتمالي براي سيستم بينايي و سلامت افراد به همراه داشته باشد، چه ارتباطي مي توان ميان ابعاد صفحه نمايشگر و ميزان اين تبعات تصور کرد؟
بررسي ها نشان داده اند افرادي که عمدتا از نمايشگرهاي سه بعدي و همچنين تماشاي بازي و فيلم هاي سه بعدي در صفحات نمايشگر کوچک تر لذت مي برند بيشتر دچار ناراحتي هاي مزمن نظير سردرد و خستگي چشم مي شوند.
تصاوير سه بعدي چگونه در مغز انسان تجزيه، تحليل و درک مي شوند؟
بدون شک پاسخ به اين پرسش رايج مي تواند به روشن شدن تاثير احتمالي تماشاي فيلم و بازي هاي سه بعدي بر سيستم بينايي کمک کند. فناوري سه بعدي به نوعي مغز را فريب مي دهد. اين فريبکاري به اين صورت انجام مي شود که تصويري واحد براي چشم چپ و تصوير ديگري براي چشم راست نمايش داده مي شود. در ادامه مغز اين تصاوير را به يکديگر لايه لايه کرده تا يک تصوير سه بعدي توليد شود. در سينماها استفاده از عينک هاي مخصوص پولارايزد شده موجب مي شود تا فرد تصاوير را به خوبي درک کرده و تشخيص دهد و البته در تلويزيون ها و نمايشگرهاي سه بعدي اين کار به وسيله شيشه ي مخصوصي صورت مي گيرد تا در نهايت براي هر چشم يک تصوير جدا نمايش داده شود.
برخي محققان بر اين عقيده هستند که تاثير احتمالي فناوري سه بعدي بر چشم ها به توان چشم ها در تمرکز روي تصوير بازمي گردد؟
اين يک مقوله نسبتا پيچيده است و به اين راحتي نمي توان درباره آن صحبت کرد. در نظر داشته باشيد جفت چشم ها در دنياي واقعي و براي نگاه کردن به يک جسم سه بعدي بايد دو کار اصلي را انجام دهند؛ نخست بايد هر دو کار کنند تا شيء مورد نظر در مرکز دو شبکيه قرار گيرد، کار دوم چشم ها در حقيقت همان مرحله تطبيق دادن است. اگر مرحله نخست به درستي صورت نگيرد فرد اشيا را دوتايي مي بيند و البته در صورتي که مرحله تطابق نيز به طرز مناسبي انجام نشود اشيا غيرشفاف تشخيص داده مي شوند. فناوري سه بعدي پيچيدگي هايي را در زمينه انجام صحيح اين دو مرحله ايجاد مي کند زيرا فرد ناچار است در يک فاصله معين چشمان خود را متمرکز کرده، اما نزديک شدن به جسم را در فاصله ديگري تجربه کند. اين تفاوت در فاصله اي که در دنياي سه بعدي همواره رايج است مي تواند منشا سر درد هاي مزمن يا ساير ناراحتي ها باشد. در حقيقت در دنياي سه بعدي ارتباط منطقي ميان دو مرحله ي ياد شده از ميان مي رود.آيا سردرد و مشکلاتي که اشاره کرديد براي سيستم بينايي در تمامي افرادي که از فناوري سه بعدي استفاده مي کنند روي مي دهد؟
تجربه نشان داده است که اين ناراحتي ها براي همه ي افرادي که از فناوري سه بعدي و فيلم ها و بازي هايي از اين دست استفاده مي کنند روي نمي دهد با اين حال اين اعتقاد وجود دارد که حداقل ناراحتي هاي چشمي و به خصوص خستگي مفرط چشم ها در پي تماشاي فيلم ها و بازي هاي سه بعدي اجتناب ناپذير خواهد بود. البته اين نگراني در خصوص کودکان بيشتر از ساير گروه هاي سني احساس مي شود. کودکاني که با تماشاي فيلم ها و بازي ها در دنياي سه بعدي بزرگ مي شوند ممکن است به نوعي به اين دنياي سه بعدي اعتياد پيدا کرده و دچار ناراحتي هاي چشمي و ساير مشکلاتي شوند که سلامتي آن ها را به شدت در معرض خطر قرار مي دهد.
آيا تماشاي فيلم ها در دنياي سه بعدي در سينماها نيز اين تبعات را براي سلامتي افراد به دنبال دارد؟
همان طور که گفته شد هر چه صفحه نمايشگري که اين نوع فيلم ها در آن نمايش داده مي شود کوچک تر باشد تبعات منفي به مراتب بيشتري در پي خواهد بود. البته من در خصوص تماشاي اين فيلم ها در سينماها نگراني چنداني ندارم چون در اين فضاها فاصله فرد تا پرده سينما زياد است. نگراني اصلي به تماشاي مفرط و هميشگي اين فيلم ها و بازي ها در نمايشگرهاي کوچک تر است.
شيوه هايي براي مقابله به اين اثرات ارائه شده است؟
در سال هاي اخير تلاش هايي در اين خصوص آغاز شده است. اتفاقا ما نيز در گروه تحقيقاتي خود روي دستگاهي کار مي کنيم که مشکلات ناشي از تماشاي فيلم ها و بازي ها در دنياي سه بعدي را از ميان مي برد. اين دستگاه شامل دو لنز است که هر يک در برابر يکي از چشم ها قرار مي گيرد و با تمرکز روي تصوير مانع از ايجاد ناهماهنگي در درک تصوير مي شود. ما اين دستگاه را روي 17 داوطلب در حين تماشاي بازي يا فيلم در دنياي سه بعدي مورد بررسي قرار داده و به نتايج اميدوارکننده اي نيز دست پيدا کرديم. عمده اين افراد معتقد بودند زماني که از اين دستگاه در حين تماشاي فيلم هاي سه بعدي استفاده مي کردند ناراحتي هاي چشمي و سر درد به مراتب کمتري را تجربه مي کردند.
مهدي پيرگزي – جام جم
اگر مي خواهيد با پزشک سايت مشورت کنيد، اينجا کليک کنيد.
براي شرکت در بحث هاي انجمن سايت مرتبط با بهداشت و سلامت، اينجا کليک کنيد
دانلود کلیپ های سه بعدی برای تلویزیون های سه بعدی